Polityka pieniężna

Polityka pieniężna (monetarna) stanowi, obok polityki fiskalnej, zasadniczy filar makroekonomicznej polityki państwa (Włudyka, 2007).

W zamierzeniu oddziałuje na stopy procentowe i kursy walutowe, a bardziej ogólnie na warunki na rynkach finansowych i ich powiązania z gospodarką realną (Burda, Wypolsz, 2000).

Polityka monetarna wpływa na relacje między popytem na pieniądz, a podażą pieniądza. Szczególną rolę odgrywa stopa procentowa, która oddziałuje na podaż pieniądza, ta z kolei wpływa na procesy inflacyjne, decyzje podmiotów gospodarczych co do oszczędzania, koszt kredytu dla przedsiębiorców, itd. Rząd może oddziaływać na politykę monetarną w sposób pośredni np. przez poziom deficytu budżetowego, wielkość długu publicznego lub przez wielkość redystrybucji fiskalnej.

TL;DR

Polityka pieniężna to jedno z narzędzi polityki państwa, które wpływa na stopy procentowe i kurs walutowy, a także na rynek finansowy i gospodarkę realną. Jej celem jest utrzymanie równowagi pieniężnej, zapobieganie inflacji i długoterminowy wzrost gospodarczy. Polityka pieniężna może być ekspansywna (zwiększenie podaży pieniądza) lub restrykcyjna (zmniejszenie podaży pieniądza). Cele strategiczne to utrzymanie stabilnego poziomu cen, ograniczenie bezrobocia, równowaga gospodarki i walka z inflacją. Cele pośrednie to kształtowanie stóp procentowych i podaży pieniądza, a cele operacyjne to utrzymanie bazy monetarnej i odpowiedniego poziomu stopy procentowej.

Zadania

Najważniejsze zadanie polityki pieniężnej dotyczy właściwego rozpoznania tzw. impulsów monetarnych, które pochodzą ze:

• sfery pieniężnej, czyli dotyczą zmian w napływie bądź odpływie kapitału, wzrostu inflacji, zagrożeń deflacyjnych, destabilizacji kursu walutowego
• sfery realnej, która obejmuje wzrost lub spadek bezrobocia, produkcji itp.
• zmian psychologicznych, wśród których można wymienić zmiany preferencji konsumpcyjnych czy oszczędnościowych, panikę związaną z groźbą kryzysu finansowego

Najtrudniejszym zadaniem polityki monetarnej jest natomiast ocena pod kątem jej skuteczności, czyli znalezienie odpowiedzi na pytanie w jakim stopniu narzędzia wykorzystywane przez bank centralny oddziałują nie tylko na inflację, ale na kształtowanie się realnych wielkości ekonomicznych (zatrudnienia, produkcji, eksportu).

Wykorzystanie

Polityka pieniężna jest realizowana przez bank centralny, a jej celem jest zapewnienie równowagi pieniężnej w gospodarce oraz zapobieganie i zwalczanie inflacji, co powinno prowadzić do długofalowego wzrostu gospodarczego. Wyróżnić można dwa, ogólnie panujące standardy polityki monetarnej:

• prymat antyinflacyjny, czyli dbałość o stabilny poziom cen poprzez kontrolę podaży pieniądza na rynku
• autonomiczny charakter instytucji sprawujących politykę pieniężną- niezależność banku centralnego od rządu, parlamentu i wszelkich grup interesów.

Działania, jakie podejmuje bank centralny mają na celu oddziaływanie na podaż pieniądza w gospodarce, a także kształtowanie się stóp procentowych stosowanych przez banki komercyjne. Poziom tych stóp procentowych powinien być spójny z realizacją celu antyinflacyjnego.

Rodzaje

Można wyróżnić dwa rodzaje polityki pieniężnej:

• Ekspansywna - jej celem jest zwiększenie podaży pieniądza. Realizowana jest przez obniżenie stóp procentowych: lombardowej i redyskontowej, zakup papierów wartościowych na otwartym rynku, obniżenie wskaźnika rezerw obowiązkowych. Prowadzi to do potanienia kredytu i zwiększenia akcji kredytowych przez banki komercyjne i wzrostu podaży pieniądza (Włudyka, 2007). Kiedy łatwiej jest zaciągnąć kredyt na potrzeby produkcyjne lub konsumpcyjne, ludzie wydają więcej pieniędzy i popyt wzrasta, co może prowadzić do wzrostu produkcji i spadku bezrobocia. Ekspansywnej polityce monetarnej towarzyszyć może jednak wzrost cen (Czarny, 1998).
• Restrykcyjna - realizowana jest poprzez podwyżkę stóp procentowych, podwyższenie wskaźnika rezerw obowiązkowych, sprzedaż lub emisję papierów wartościowych (Włudyka, 2007). Prowadzi to do obniżenia podaży pieniądza, spadku popytu oraz wzrostu bezrobocia, a także zahamowania inflacji (Czarny, 1998).

Cele strategiczne polityki pieniężnej

To cele ogólne odnoszące się do gospodarki jako całości. Zaliczamy do nich:

• utrzymanie stabilnego poziomu cen - podstawowy cel strategiczny polityki pieniężnej (jedno z najtrudniejszych zadań dla banku centralnego)
• ograniczenie bezrobocia
• równowagę gospodarki, wzrost gospodarczy
• walkę z inflacją czy deflacją

Wybór samego celu pozostaje w ścisłym związku z przyjętą koncepcją roli pieniądza oraz banku centralnego. Ogniwem pośrednim między zmianą podaży pieniądza a zmianą popytu globalnego jest stopa procentowa.

Cele pośrednie polityki pieniężnej

Są to cele, które są o wiele łatwiejsze do kontrolowania i korygowania przez bank centralny. Zaliczamy do nich:

• kształtowanie poziomu stóp procentowych - bank centralny wpływa na ogół stóp procentowych prowadząc operacje otwartego rynku, redyskontując weksle i udzielając kredytów pod zastaw płynnych papierów wartościowych
• oddziaływanie na wielkość podaży pieniądza - wybór tego celu pozostaje w ścisłym związku z narastaniem teorii monetarystycznej, ponieważ to właśnie monetaryści uważają, że stabilizacja podaży pieniądza oznacza stabilizację gospodarki zarówno od strony popytu globalnego, jak i podaży globalnej
• osiąganie planowanej wysokości Produktu Narodowego Brutto
• wpływanie na wielkość kredytów, które zostają udzielone gospodarstwom domowym czy przedsiębiorcom

Cele operacyjne polityki pieniężnej

Przestrzeganie reguł i zasad w czasie realizacji celów pośrednich wymaga od banku centralnego wypełnienia szczegółowych celów operacyjnych (Dach Z., Szopa B., Kraków, 2004, s. 89) Są to przede wszystkim:

• utrzymanie prawidłowego poziomu bazy monetarnej
• odpowiedni poziom podstawowej (referencyjnej) stopy procentowej

Polityka pieniężna — artykuły polecane

Cele polityki pieniężnej — Inflacja pełzająca — System płynnego kursu walutowego — Inflacja tłumiona — Bank centralny — Stopa referencyjna — Agregaty pieniężne — Megainflacja — Efekt wypychania

Bibliografia

• Burda M., Wyplosz C. (2000), Makroekonomia. Podręcznik europejski, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Czarny B. (1998), Podstawy Ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dach Z., Szopa B. (2004), Podstawy makroekonomii, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków
• Jaworski W., (2015), Dylematy Rady Polityki Pieniężnej, Finanse: czasopismo Komitetu Nauk o Finansach PAN, 1 (8), 33-42
• Nasiłowski M. (2006), System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii, Wydawnictwo Key Text, Warszawa
• Owsiak S. (2015), Finanse, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Siwiński W. (2011), Globalny kryzys gospodarczy i jego implikacje dla polityki pieniężnej, Master of Business Administration, 19(2)
• Włudyka T. (2007), Polityka Gospodarcza, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Katarzyna Durbas, Ewelina Bieś