Iluzja pieniądza: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Zarządzania
Nie podano opisu zmian
mNie podano opisu zmian
 
(Nie pokazano 58 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
Iluzji pieniądza, czyli opieranie się na wartościach nominalnych, a nie realnych, jak również z powodu konieczności minimalizowania możliwości spekulacji na rynku walutowym. Wzrost obszaru walutowego powoduje, że zjawisko iluzji pieniądza jest coraz mniejsze. Górną granicą wielkości obszaru walutowego jest cały świat, gdyż wtedy koszty wymiany byłyby na poziomie zerowym. Przed przystąpieniem do obszaru walutowego należy dokonać analizy opłacalności takiego przedsięwzięcia (Krajewkski 2012)
'''Ekonomiści przyjmują''', że determinantem koniecznym do zbudowania właściwego obszaru walutowego jest mobilność czynników produkcji przy równoczesnym stanie kompletnego zatrudnienia i równowadze bilansu płatniczego, oraz działaniach władz, które są zorientowane na zmniejszanie inflacji. Obszar ten nie może być zbyt mały ze względu na '''zjawisko iluzji pieniądza''' czyli opieranie się na wartościach nominalnych, a nie faktycznych, oraz ze względu na konieczności możliwe jak najbardziej zaawansowanego zmniejszania ewentualności spekulacji na rynku walutowym. Wzrost obszaru walutowego jest powodem do wystąpienia zjawiska iluzji pieniądza w znacznie mniejszym stopniu. Maksymalną granicą wielkości obszaru walutowego jest świat jako całość, ponieważ w tej sytuacji koszty wymiany byłyby na poziomie zerowym. Przed podjęciem decyzji o przystąpieniu do obszaru walutowego powinno się wykonać analizę opłacalności takiego przedsięwzięcia (P. Krajewski 2012, s. 120).


Istotą iluzji pieniądza jest przewaga myślenia w nominalnych kategoriach pieniężnych nad myśleniem w realnych kategoriach pieniężnych. Zjawisko to może zatem wystąpić nawet przy dysponowaniu informacjami zarówno w ujęciu nominalnym, jak i realnym. Wystarczy, że pojawi się sytuacja zaburzająca właściwy odczyt tych informacji. Najczęściej wiąże się to ze zjawiskami inflacyjnymi lub deflacyjnymi, które głównie poprzez zmiany cen i płac zmieniają realną siłę nabywczą jednostki pieniężnej, co nie jest właściwie odczytywane przez podmioty rynkowe. Przykładowo: podwyżka płacy nominalnej o 2% w okresie inflacji na poziomie 4% jest przez pracowników inaczej (lepiej) odbierana niż obniżka płacy nominalnej o 2% w okresie 2% deflacji (gorzej), chociaż ekonomicznie korzystniejsze jest to drugie
==TL;DR==
Iluzja pieniądza polega na opieraniu się na wartościach nominalnych, a nie faktycznych. Może prowadzić do podejmowania błędnych decyzji ekonomicznych. Występuje m.in. przy inflacji lub deflacji. Objawia się ocenianiem pozytywnie wzrostu zarobków, mimo inflacji, oraz postrzeganiem wartości pieniądza na podstawie ilości zer, a nie faktycznej siły nabywczej. Wprowadzenie wspólnej waluty, jak euro, może nasilać iluzję pieniądza.


==Skutki i Objawy Iluzji Pieniądza==
==Istota Iluzji Pieniądza==
Skutki iluzji pieniądza objawiają się w podejmowaniu przez osoby, przedsiębiorstwa, a nawet(według niektórych ekonomistów – zwłaszcza) przez władze publiczne (Howitt, 1987), innych decyzji niż te, które zostałyby podjęte bez sugerowania się nominalnymi kategoriami pieniężnymi. Występowanie iluzji pieniądza wiąże się z systematycznym, grupowym popełnianiem błędów przez uczestników rynku. To zaś oznacza nieistnienie w pełni racjonalnie działającego homo oeconomicus i podważa mechaniczną czy wręcz astrofizykalną wizję funkcjonowania gospodarki, wyłaniającą się z pierwotnej wersji teorii racjonalnych oczekiwań (Thaler 1992), stanowiącej istotny filar wielu szkół ekonomii neoklasycznej.
'''Istotą iluzji pieniądza''' jest uzyskiwanie przewagi w kontekście myślenia w nominalnych kategoriach pieniężnych nad myśleniem w faktycznych kategoriach pieniężnych. Zjawisko to może występować nawet w momencie posiadania informacji zarówno w ujęciu nominalnym, jak i faktycznym. Wystarczającym jest pojawienie się sytuacji zaburzającej poprawny odczyt tych danych by wystąpiło zjawisko iluzji pieniądza. Relatywnie najczęściej jest to związane ze zjawiskami inflacyjnymi lub deflacyjnymi, które w znacznej mierzę przez zmiany cen i płac dokonują zmian faktycznej siły nabywczej jednostki pieniężnej, co nie jest prawidłowo odczytywane poprzez podmioty rynkowe. Dla przykładu można zwrócić uwagę na to, iż w momencie zwiększenia się płacy nominalnej o 2% przy aktualnie występującej w gospodarce inflacji na poziomie 4% jest przez pracowników w inny sposób (lepiej) odczytywana niż zmniejszenie się płacy nominalnej o 2% w okresie 2% deflacji (gorzej), chociaż ekonomicznie korzystniejsze jest to drugie (R. Huterski 2013, s. 46).


Za objawy występowania iluzji pieniądza można przyjąć na przykład ocenianie pozytywnie nominalnego wzrostu w zarobkach, nawet jeśli ten nominalny wzrost jest „zjadany” przez inflację, czy też postrzeganie wartości pieniądza jedynie przez pryzmat ilości zer a nie jego realnej siły nabywczej (Forlicz 2011).
==Skutki występowania Iluzji Pieniądza==
'''Skutki iluzji''' pieniądza są widoczne w podejmowaniu przez osoby fizyczne, firmy a nawet (według niektórych ekonomistów - zwłaszcza) poprzez władze publiczne, innych decyzji niż takie, które zostałyby zaakceptowane i podjęte bez żadnej sugestii w odniesieniu do nominalnych kategorii pieniężnych.
# '''Występowanie iluzji pieniądza''' jest bezpośrednio związane z systematycznym, grupowym popełnianiem błędów poprzez osoby uczestniczące w rynku. Oznacza to nieistnienie w pełnym zakresie racjonalnie funkcjonującego homo oeconomicus i podważa mechaniczną, wyłaniającą się z podstawowej i pierwszej wersji teorii racjonalnych oczekiwań, która stanowi bardzo ważny filar znacznej części szkół ekonomii neoklasycznej.
# '''Osoby negujące występowanie i ekonomiczną''' ważność tego zjawiska relatywnie często nie zwracają uwagi na cechę zmienności zakresu iluzji pieniądza, a poprzez to i skutków przez nią wywoływanych. Co do zasady z punktu widzenia ważności teoretycznych i potencjalnie mogących wystąpić skutków gospodarczych, iluzja pieniądza jest zjawiskiem stopniowalnym i takim, które możemy wyeliminować, w przypadku gdy w odniesieniu do konkretnej sytuacji istnieje możliwość ograniczenia zakresu lub eliminacji przyczyny popełniania przez osoby uczestniczące w rynku błędów w ocenie relacji pomiędzy nominalnymi i faktycznymi kategoriami pieniężnymi (R. Huterski 2013, s. 49).


Negujący występowanie i ekonomiczną istotność tego zjawiska często pomijają cechę zmienności zakresu iluzji pieniądza, a przez to i skutków przez nią wywoływanych (Noussair, Richter, Tyran 2008, 1). Generalnie, od strony istotności potencjalnych skutków gospodarczych, iluzja pieniądza jest zjawiskiem stopniowalnym i usuwalnym, o ile w danej sytuacji możliwe jest ograniczenie zakresu lub zlikwidowanie przyczyny popełniania przez uczestników rynku błędów w ocenie relacji między nominalnymi i realnymi kategoriami pieniężnymi. W dalszej części artykułu będzie zasygnalizowane powiązanie między zmiennością gospodarki a osłabieniem lub nasileniem występowania iluzji pieniądza.
<google>n</google>


Obowiązywanie wspólnej waluty w większości krajów UE oraz perspektywa wstąpienia  Polski do strefy euro uzasadnia, zdaniem autorki, podkreślenie zjawiska iluzji pieniądza, na które konsumenci są szczególnie narażeni podczas wymiany waluty. Iluzja pieniądza ma miejsce wówczas, gdy atrakcyjność oferty oceniana jest przez pryzmat wielkości liczb  oznaczających cenę, bez względu na to, w jakiej walucie jest ona wyrażona (Przybyszewski, Tyszka 2007). Jeżeli zatem wartość nominalna nowej waluty przewyższa wartość nominalną waluty dotychczasowej, nowa cena jest postrzegana jako wyższa. Innymi słowy, im większa liczba wyrażająca wartość nominalnej waluty, w której wyrażona jest cena, tym postrzegana jest ona przez kupujących jako wyższa. Problem sprowadza się do nierozróżniania przez konsumentów wartości nominalnych waluty, w której wyrażona jest cena produktu, od jej wartości realnej. W przypadku konkretnej waluty obowiązującej w Eurolandzie, mowa o iluzji euro (euro illusion) (Gamble 2007). Zdaniem autorki, jednym z większych wyzwań związanych z procesem integracji europejskiej, z którym przyjdzie się zmierzyć polskim konsumentom, będzie właśnie zaakceptowanie cen wyrażonych w nowej walucie. Nie ulega bowiem wątpliwości, że przyjęcie przez dany kraj nowej waluty nie przebiega bezproblemowo z punktu widzenia konsumentów – chodzi głównie o początkowe trudności w rozumieniu oraz zapamiętywaniu cen wyrażonych w euro (Aalto-Setälä, Raijas 2003), jak również o poprawne postrzeganie realnych wartości kryjących się za ceną. Uwzględniając kursy wymiany walut w krajach, które wstąpiły do strefy euro, skala iluzji pieniądza mogłaby być znacząca – w większości państw członkowskich ceny wyrażone w euro okazały się być nominalnie niższe. W efekcie, jak wynika z badań, ceny wyrażone w euro były postrzegane przez konsumentów jako niższe niż w przypadku ich ujęcia w walucie krajowej (Przybyszewski, Tyszka 2007). Niestety, fakt ten nie pozostaje bez negatywnego wpływu na zachowania podmiotów rynkowych po stronie podaży. Przejście na nową walutę może być okazją dla sprzedawców do nieuczciwych praktyk zawyżania ceny wyrażonej w euro, skoro i tak kupujący postrzegają nowe ceny jako niższe względem wcześniejszych wyrażonych w walucie krajowej.
==Objawy występowania Iluzji Pieniądza==
'''Za objawy występowania iluzji pieniądza''' można ogólnie przyjąć, na przykład ocenianie pozytywnie nominalnego wzrostu w zarobkach, nawet w momencie gdy wspomniany wcześniej nominalny wzrost jest "zjadany" przez inflację, jak również postrzeganie wartości pieniądza wyłącznie na podstawie ilości zer a nie jego faktycznej siły nabywczej (M. Forlicz 2011, s. 211).


Zjawiska iluzji pieniądza polscy konsumenci mogą doświadczać będąc w podróżach za- granicznych – jako turyści dokonują zakupów w obcej walucie i w zależności od stosunku danej waluty do złotego, dana cena będzie postrzegana jako stosunkowo niska lub wysoka. T. Tyszka i K. Przybyszewski zwracają również uwagę na wpływ emocjonalnego przywiązania kupującego do danej waluty na sposób postrzegania ceny w niej wyrażony. Jako przykład badacze podają silny związek Polaków z dolarem amerykańskim, czego następstwem było postrzeganie cen wyrażonych w dolarach jako wysokich (Tyszka, Przybyszewski 2006).
'''Zjawisko iluzji pieniądza''' dla przykładu, polscy konsumenci mogą odczuwać wybierając się w podróż za granicę jako turyści dokonując zakupów w obcej walucie i w zależności od stosunku danej waluty do złotego, dana cena będzie w oczach turysty postrzegana jako relatywnie niska lub wysoka. Należy zwrócić uwagę również na wpływ emocjonalnego przywiązania osoby kupującej do konkretnej waluty na sposób postrzegania ceny w niej wyrażonej. Możemy w tym punkcie posłużyć się przykładem, który pokazuje jak silne jest związanie Polaków z dolarem amerykańskim, co w następstwie wywołało postrzeganie cen określonych w dolarach jako relatywnie wysokich (T. Tyszka, K. Przybyszewski 2006 s. 40).
 
==Strefa Euro a Iluzja Pieniądza==
'''Występowanie wspólnej waluty''' w znacznej większości krajów Unii Europejskiej, jak również perspektywa wejścia Polski do strefy euro uzasadnia, zwrócenie uwagi na zjawisko iluzji pieniądza, na które konsumenci są w sposób szczególny narażeni w trakcie wymiany waluty. Iluzja pieniądza jest zauważalna w momencie, gdy atrakcyjność oferty oceniana jest na podstawie wielkości liczb, które oznaczają cenę, nie zwracając uwagi na to, w jakiej walucie jest ona wyrażona. Jeżeli wartość nominalna nowej waluty jest większa niż wartość nominalną waluty obecnie funkcjonującej, nowa cena jest odbierana jako wyższa. Trudność widoczna jest w odniesieniu do braku umiejętności rozróżniania przez klientów wartości nominalnych waluty, w której określona jest cena produktu, od jej wartości faktycznej. W sytuacji obecnie obowiązującej waluty w Eurolandzie, mowa o iluzji euro (euro illusion) (I. Bondos 2014, s.40).
 
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Inflacja krocząca]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Parytet siły nabywczej]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Elastyczność cenowa popytu]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Stopa inflacji]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Gospodarka nakazowa]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Indeks cen konsumpcyjnych]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Wartość pieniądza w czasie]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Ceny stałe]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Inflacja]]}} }}


==Bibliografia==
==Bibliografia==
<noautolinks>
* Bondos I. (2014), ''[https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-ae39e91f-a15e-40aa-bba2-a605714da95d/c/HW_1_2015.39-49.pdf Sygnały cenowe i iluzja pieniądza - aktualne i nadchodzące wyzwania dla polskich konsumentów]'', Handel Wewnętrzny, nr 1
* Huterski R. (2013), ''[https://apcz.umk.pl/CJFA/article/view/CJFA.2013.015/3191 Iluzja pieniądza - istota, koszty społeczno-gospodarcze i sposoby ich redukcji w świetle koncepcji zrównoważonego rozwoju]'', Copernican Journal of Finance & Accounting, nr 2
* Krajewski P. (red.) (2012), ''[https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Rynek_Spoleczenstwo_Kultura/Rynek_Spoleczenstwo_Kultura-r2013-t-n3_(7)/Rynek_Spoleczenstwo_Kultura-r2013-t-n3_(7)-s11-16/Rynek_Spoleczenstwo_Kultura-r2013-t-n3_(7)-s11-16.pdf Gospodarka Polski w perspektywie wstąpienia do strefy euro. Ujęcie ilościowe, Warszawa: Polskie wydawnictwo Ekonomiczne]'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
* Tyszka T., Przybyszewski K. (2006), ''Cognitive and emotional factors affecting currency perception'', Journal of Economic Psychology, nr 4
* Forlicz M. (2011), ''Iluzja pieniądza, czyli czy zera się liczą'', Prace i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, nr 4
</noautolinks>
{{a|Magdalena Mikołajek}}
[[Kategoria:Pieniądz]]
{{#metamaster:description|Iluzja pieniądza - opieranie się na wartościach nominalnych, a nie faktycznycznych. Może prowadzić do podejmowania błędnych decyzji ekonomicznych.}}

Aktualna wersja na dzień 14:46, 16 sty 2024

Ekonomiści przyjmują, że determinantem koniecznym do zbudowania właściwego obszaru walutowego jest mobilność czynników produkcji przy równoczesnym stanie kompletnego zatrudnienia i równowadze bilansu płatniczego, oraz działaniach władz, które są zorientowane na zmniejszanie inflacji. Obszar ten nie może być zbyt mały ze względu na zjawisko iluzji pieniądza czyli opieranie się na wartościach nominalnych, a nie faktycznych, oraz ze względu na konieczności możliwe jak najbardziej zaawansowanego zmniejszania ewentualności spekulacji na rynku walutowym. Wzrost obszaru walutowego jest powodem do wystąpienia zjawiska iluzji pieniądza w znacznie mniejszym stopniu. Maksymalną granicą wielkości obszaru walutowego jest świat jako całość, ponieważ w tej sytuacji koszty wymiany byłyby na poziomie zerowym. Przed podjęciem decyzji o przystąpieniu do obszaru walutowego powinno się wykonać analizę opłacalności takiego przedsięwzięcia (P. Krajewski 2012, s. 120).

TL;DR

Iluzja pieniądza polega na opieraniu się na wartościach nominalnych, a nie faktycznych. Może prowadzić do podejmowania błędnych decyzji ekonomicznych. Występuje m.in. przy inflacji lub deflacji. Objawia się ocenianiem pozytywnie wzrostu zarobków, mimo inflacji, oraz postrzeganiem wartości pieniądza na podstawie ilości zer, a nie faktycznej siły nabywczej. Wprowadzenie wspólnej waluty, jak euro, może nasilać iluzję pieniądza.

Istota Iluzji Pieniądza

Istotą iluzji pieniądza jest uzyskiwanie przewagi w kontekście myślenia w nominalnych kategoriach pieniężnych nad myśleniem w faktycznych kategoriach pieniężnych. Zjawisko to może występować nawet w momencie posiadania informacji zarówno w ujęciu nominalnym, jak i faktycznym. Wystarczającym jest pojawienie się sytuacji zaburzającej poprawny odczyt tych danych by wystąpiło zjawisko iluzji pieniądza. Relatywnie najczęściej jest to związane ze zjawiskami inflacyjnymi lub deflacyjnymi, które w znacznej mierzę przez zmiany cen i płac dokonują zmian faktycznej siły nabywczej jednostki pieniężnej, co nie jest prawidłowo odczytywane poprzez podmioty rynkowe. Dla przykładu można zwrócić uwagę na to, iż w momencie zwiększenia się płacy nominalnej o 2% przy aktualnie występującej w gospodarce inflacji na poziomie 4% jest przez pracowników w inny sposób (lepiej) odczytywana niż zmniejszenie się płacy nominalnej o 2% w okresie 2% deflacji (gorzej), chociaż ekonomicznie korzystniejsze jest to drugie (R. Huterski 2013, s. 46).

Skutki występowania Iluzji Pieniądza

Skutki iluzji pieniądza są widoczne w podejmowaniu przez osoby fizyczne, firmy a nawet (według niektórych ekonomistów - zwłaszcza) poprzez władze publiczne, innych decyzji niż takie, które zostałyby zaakceptowane i podjęte bez żadnej sugestii w odniesieniu do nominalnych kategorii pieniężnych.

  1. Występowanie iluzji pieniądza jest bezpośrednio związane z systematycznym, grupowym popełnianiem błędów poprzez osoby uczestniczące w rynku. Oznacza to nieistnienie w pełnym zakresie racjonalnie funkcjonującego homo oeconomicus i podważa mechaniczną, wyłaniającą się z podstawowej i pierwszej wersji teorii racjonalnych oczekiwań, która stanowi bardzo ważny filar znacznej części szkół ekonomii neoklasycznej.
  2. Osoby negujące występowanie i ekonomiczną ważność tego zjawiska relatywnie często nie zwracają uwagi na cechę zmienności zakresu iluzji pieniądza, a poprzez to i skutków przez nią wywoływanych. Co do zasady z punktu widzenia ważności teoretycznych i potencjalnie mogących wystąpić skutków gospodarczych, iluzja pieniądza jest zjawiskiem stopniowalnym i takim, które możemy wyeliminować, w przypadku gdy w odniesieniu do konkretnej sytuacji istnieje możliwość ograniczenia zakresu lub eliminacji przyczyny popełniania przez osoby uczestniczące w rynku błędów w ocenie relacji pomiędzy nominalnymi i faktycznymi kategoriami pieniężnymi (R. Huterski 2013, s. 49).

Objawy występowania Iluzji Pieniądza

Za objawy występowania iluzji pieniądza można ogólnie przyjąć, na przykład ocenianie pozytywnie nominalnego wzrostu w zarobkach, nawet w momencie gdy wspomniany wcześniej nominalny wzrost jest "zjadany" przez inflację, jak również postrzeganie wartości pieniądza wyłącznie na podstawie ilości zer a nie jego faktycznej siły nabywczej (M. Forlicz 2011, s. 211).

Zjawisko iluzji pieniądza dla przykładu, polscy konsumenci mogą odczuwać wybierając się w podróż za granicę jako turyści dokonując zakupów w obcej walucie i w zależności od stosunku danej waluty do złotego, dana cena będzie w oczach turysty postrzegana jako relatywnie niska lub wysoka. Należy zwrócić uwagę również na wpływ emocjonalnego przywiązania osoby kupującej do konkretnej waluty na sposób postrzegania ceny w niej wyrażonej. Możemy w tym punkcie posłużyć się przykładem, który pokazuje jak silne jest związanie Polaków z dolarem amerykańskim, co w następstwie wywołało postrzeganie cen określonych w dolarach jako relatywnie wysokich (T. Tyszka, K. Przybyszewski 2006 s. 40).

Strefa Euro a Iluzja Pieniądza

Występowanie wspólnej waluty w znacznej większości krajów Unii Europejskiej, jak również perspektywa wejścia Polski do strefy euro uzasadnia, zwrócenie uwagi na zjawisko iluzji pieniądza, na które konsumenci są w sposób szczególny narażeni w trakcie wymiany waluty. Iluzja pieniądza jest zauważalna w momencie, gdy atrakcyjność oferty oceniana jest na podstawie wielkości liczb, które oznaczają cenę, nie zwracając uwagi na to, w jakiej walucie jest ona wyrażona. Jeżeli wartość nominalna nowej waluty jest większa niż wartość nominalną waluty obecnie funkcjonującej, nowa cena jest odbierana jako wyższa. Trudność widoczna jest w odniesieniu do braku umiejętności rozróżniania przez klientów wartości nominalnych waluty, w której określona jest cena produktu, od jej wartości faktycznej. W sytuacji obecnie obowiązującej waluty w Eurolandzie, mowa o iluzji euro (euro illusion) (I. Bondos 2014, s.40).


Iluzja pieniądza — artykuły polecane
Inflacja krocząca — Parytet siły nabywczej — Elastyczność cenowa popytu — Stopa inflacji — Gospodarka nakazowa — Indeks cen konsumpcyjnych — Wartość pieniądza w czasie — Ceny stałe — Inflacja

Bibliografia


Autor: Magdalena Mikołajek


Źródło: „https://mfiles.pl/pl/index.php?title=Iluzja_pieniądza&oldid=213760”