Sondaż

Sondaż (badanie sondażowe) jest to metoda badawcza służąca zazwyczaj do badania dużych populacji, których nie da się obserwować bezpośrednio. Polega ona typowo na przebadaniu, przy pomocy standaryzowanego kwestionariusza lub ankiety, wyselekcjonowanej z populacji mniejszej próby respondentów.

Dzięki zastosowaniu odpowiednich metod doboru próby oraz statystycznej ekstrapolacji danych można zapewnić, że wyniki uzyskane podczas sondażu są w określonym stopniu reprezentatywne także dla całej interesującej badacza populacji. W związku z tym, sondaże są często stosowane do badania opinii publicznej, w których celem jest poznanie opinii całego społeczeństwa; oraz w badaniach marketingowych, takich jak badania satysfakcji klientów.

Do dużej popularności badań sondażowych przyczyniła się wysoka skuteczność amerykańskich sondaży wyborczych w latach 30., w tym przede wszystkim sondaży Gallupa, które znaczniej trafniej od dotychczas stosowanych metod przewidywały wyniki wyborów.

Ze względu na responsywny (opierający się na świadomym udziale respondentów) charakter badań sondażowych, możliwe jest zebranie dużej ilości danych na temat profilu społeczno-demograficznego respondentów, co staje się bardzo przydatne w analizie. Wyniki uzyskane w sondażach często pozwalają na stosowanie analiz statystycznych i wykrywanie powiązań między zmiennymi. Celem badań sondażowych może być zarówno eksploracja jak i opis - możemy wyszukiwać zależności, ale także testować założone hipotezy.

TL;DR

Sondaż to metoda badawcza stosowana do badania dużych populacji. Pozwala na poznanie opinii publicznej i badanie satysfakcji klientów. Wybór techniki zależy od specyfiki badania. Techniki zbierania danych to m.in. wywiady osobiste, telefoniczne, ankiety pocztowe i internetowe. Każda technika ma swoje zalety i wady. Błędy w badaniach sondażowych to błędy losowania i nielosowe, takie jak złe operat losowania, odmowa udziału respondenta, błędy ankietera i złe sformułowanie pytań.

Wybór techniki pomiaru stosowanych w badaniach sondażowych

Sondaż pomaga nam uzyskać od respondenta potrzebnych informacji za pomocą odpowiedniego narzędzia (najczęściej kwestionariusza). Wybór techniki, głównie zależy od następujących aspektów:

• specyfiki populacji
• czasu i budżetu przeznaczonych na realizację badania
• wielkości próby
• celu badania i problematyki badawczej
• założonej precyzji wnioskowania

Techniki zbierania danych sondażowych

Techniki wykorzystywane w badaniach sondażowych można podzielić na dwie grupy: z występowaniem ankietera (researcher-administred surveys) oraz wypełniane samodzielnie przez respondentów (self-administred surveys). Do pierwszej grupy zaliczamy:

• Wywiad osobisty w domu respondenta
• Wywiad osobisty w miejscu publicznym (w tym wywiady audytoryjne)
• Wywiad osobisty wspomagany komputerowo (CAPI)
• Wywiad telefoniczny tradycyjny
• Wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo (CATI)
• Wywiad internetowy wspomagany komputerowo (CAWI).

Natomiast techniki niewymagające uczestnictwa ankietera to:

• Ankieta pocztowa
• Ankieta internetowa.

Zalety i wady technik sondażu

Każda z wymienionych technik posiada swoje wyraźne wady i zalety, o których należy pamiętać przy projektowaniu badania. Dobór techniki powinien zależeć od przedmiotu i zakresu badania, rozmiaru, rozproszenia i możliwości zidentyfikowania populacji, oraz posiadanych zasobów: czasowych, finansowych i ludzkich.

Technika	Korzyści	Ograniczenia
Wywiad osobisty w domu - (face to face), wywiad w cztery oczy, forma ta umożliwia bezpośredni pomiar opinii respondentów w domu	Wysoka realizacja próby Skomplikowane i dłuższe kwestionariusze Możliwość zachęcania do odpowiedzi Możliwość wyjaśniania nieścisłości Korzystanie z pomocy wzrokowych Dotarcie do szczególnych respondentów	Długi czas realizacji Wysokie koszty Wpływ ankieterski Problemy z kontrolą Brak anonimowości - problemy z pytaniami wrażliwymi Bezpieczeństwo ankieterów
Wywiady w miejscach publicznych - bezpośredni kontakt, tzw. personal interview, pomiar opinii respondentów w sklepach, zakładach pracy itp.	Wiele z korzyści wywiadów w domu, ale także: tańsze i mniej czasochłonne	Reprezentatywność próby Błąd frekwencji Krótkie kwestionariusze
Wywiady telefoniczne - jedna z najczęściej stosowanych technik w badaniach opinii publicznej, a także w wielu badaniach marketingowych; jakość danych uzyskiwanych tą metodą jest zbliżona do jakości danych otrzymywanych metodą wywiadów osobistych	Rozproszenie próby Niskie koszty Szybkość realizacji Jednoczesne kodowanie danych i weryfikacja Skomplikowane kwestionariusze	Niereprezentatywność prób Niski stopień realizacji Numery zastrzeżone i numery firm Krótkie kwestionariusze Proste skale
Ankiety pocztowe - pośrednia technika obserwacji statystycznej, często wykorzystywana w badaniach opinii konsumenckiej, respondent samodzielnie zapoznaje się z celami badania oraz samodzielnie udziela odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu	Rozproszenie próby Możliwość prób celowych Stosowanie tematów wrażliwych Brak efektu ankieterskiego Respondent może wypełniać we własnym tempie	Brak wpływu na czas realizacji Koszty ponownych wysyłek i zachęt Brak nadzoru i możliwości wyjaśniania Proste kwestionariusze
Sondaże internetowe - najbardziej popularny środek komunikacji z respondentami w badaniach opinii; sondaż internetowy przyjmuje najczęściej jedną z dwóch form ankietowania: ankieta rozsyłana za pomocą poczty elektronicznej ankieta udostępniana na danej stronie internetowej	Brak kosztów ankietera Jednoczesne kodowanie danych, szybkość analizy Możliwość użycia pomocy wizualnych, dźwiękowych Dotarcie do specjalnych grup	Konieczność posiadania technologii (koszty) Zmienny współczynnik realizacji Zakłócenie odpowiedzi

Błędy w badaniach sondażowych

Wyróżniamy:

• błąd losowania (błąd losowy)
• błędy nielosowe:

1. wynikające ze złego operatu losowania - czyli nieaktualny spis jednostek populacji. Skutkiem tego badania podana jest inna populacja, niż brana była pod uwagę
2. spowodowane odmową respondenta udziału w badaniu - odmowa może być świadoma bądź nieświadoma, polegająca na trudności w kontakcie z respondentem
3. wynikające z celowego wprowadzenia w błąd ankietera
4. wynikające ze złego sformułowania pytań - mówimy tutaj o sytuacji, gdy pytanie jest rozumiane w sposób inny przez realizatora pomiaru a respondentów, bądź też wtedy gdy jest odmiennie rozumiane przez różnych respondentów

Błędy te nie są nieuniknione, kontroluje się je łatwiej niż błąd losowania, natomiast są trudniejsze do mierzenia

Sondaż — artykuły polecane

CATI — Ankieta — Obserwacja — Metoda pomiarowa — Monitoring mediów — Agregacja — Case study — Desk research — Analiza sentymentu

Bibliografia

• Babbie E. (2004), Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Banaszak H. (2014), Na straży sondaży, Zakład Statystyki, Demografii i Socjologii Matematycznej, Instytut Socjologii UW
• Frankfort-Nachmias C., Nachmias D. (2001), Metody badawcze w naukach społecznych, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań
• Krok E. (2015), Budowa kwestionariusza ankietowego a wyniki badań, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 874, Studia Informatica nr 37
• Młyniec E. (2015), Opinia publiczna. Elementy teorii i praktyki politycznej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń
• Nowak S. (2011), Metodologia badań społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Surmaczyński M. (2010), Podstawowe problemy metodologiczne nauk społeczno-politycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego
• Szreder M. (2010), Metody i techniki sondażowych badań opinii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Maciej Grodzicki, Katarzyna Chryczyk