Analiza wykorzystania majątku

Analiza majątku przedsiębiorstwa nastawiona jest na ocenę efektywności jego wykorzystania. Nauka ekonomii w sposób niezwykle prosty definiuje pojęcie efektywności, które to tożsame jest z obrotowością, czy też sprawnością wykorzystania kapitału. Pojęciem tym można rozpatrywać dwa stany gospodarcze. Pierwszym z nich jest maksymalizacja zysku, czyli efektów procesu gospodarczego, przy danym potencjale produkcyjnym. Drugim jest stan, przy którym osiągany jest zamierzony cel, ale przy minimalnych nakładach czynników produkcji. Analiza obrotowości kapitału będąc analizą ex post, ocenia efektywność w rozumieniu pierwszej z tych definicji.

Wskaźniki obrotowości konstruowane są na podstawie powiązania wielkości stanów (np. zapasy, aktywa obrotowe, należności itp.) z odpowiadającymi im wielkościami strumieni (np. kosztów, przychodów itp.). W ten sposób konstruowane są wskaźniki oceniające osiągnięte wyniki ze sprzedaży, lub koszty produkcji w stosunku do zaangażowanych w przedsiębiorstwie kapitałów. Pozwala to na ocenę jak skutecznie przedsiębiorstwo zarządza swoimi aktywami. Do najważniejszych wskaźników należą:

• Cyklu należności,
• Cyklu zobowiązań,
• Cyklu zapasów,
• Cyklu majątku.

TL;DR

Analiza majątku przedsiębiorstwa polega na ocenie efektywności jego wykorzystania, a wskaźniki obrotowości pozwalają ocenić, jak skutecznie przedsiębiorstwo zarządza swoimi aktywami. Wskaźniki obejmują cykl należności, cykl zobowiązań, cykl zapasów i cykl majątku. Krótszy cykl operacyjny i cykl konwersji gotówki są korzystne dla przedsiębiorstwa, ale długość cykli zależy od branży. Analiza wskaźników powinna uwzględniać porównanie z innymi przedsiębiorstwami w branży.

Analiza wykorzystania majątku przedsiębiorstwa

Wskaźnik cyklu spływu (obrotowości) należności

Przedsiębiorstwa chcąc zatrzymać przy sobie odbiorców, lub pozyskać nowych często zmuszane są do udzielania kredytu kupieckiego. Politykę jaką prowadzą w tym zakresie ocenić można na podstawie wskaźnika obrotowości należności, wyrażanego wzorem:

Przeciętny stan należności / Przychody ze sprzedaży

lub w dniach

Czas / Wskaźnik obrotowości należności

O wielkości tego wskaźnika decyduje szereg czynników takich jak: rodzaj prowadzonej działalności, pozycja konkurencyjna, koniunktura na rynku czy też jego rozdrobnienie. Nie zostały wypracowane uniwersalne wartości porównawcze, do których mogło by się odnieść każde przedsiębiorstwo. Przeprowadzając analizę należy odnosić się albo do konkurencyjnych przedsiębiorstw, albo też można badać zmiany tego wskaźnika w czasie. Za uniwersalne można uznać stwierdzenie, że im wartość tego wskaźnika jest mniejsza, tym lepsza jest sytuacja przedsiębiorstwa. Świadczyć to może zarówno o silnej pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa, jak i skuteczności windykacji należności. W wypadku gdy wskaźnik ten przyjmuje nienaturalnie wysoki poziom, należy przeprowadzić dokładniejszą analizę.

Wskaźnik cyklu spłaty (obrotowości) zobowiązań

Odwrotnością wskaźnika cyklu należności, jest wskaźnik obrotowości zobowiązań, który informuje o czasie w którym przedsiębiorstwo reguluje swoje zobowiązania wobec dostawców. Inaczej ujmując określa on czas, w jakim przedsiębiorstwo nie jest zmuszone płacić dostawcom za usługi i materiały. Wyrażany jest wzorem:

Przeciętny stan zobowiązań / Wartość zakupów w danym okresie

lub w dniach

Czas / Wskaźnik obrotowości zobowiązań

W wypadku niemożliwości ustalenia wartości zakupów (które to tożsame są z kosztem wytworzenia produkcji), możliwe jest porównanie przeciętnego stanu zobowiązań do wartości sprzedaży. Jednakże cykl odroczonej płatności zobowiązań powinien być ustalony na podstawie wartości dokonywanych w danym okresie zakupów materiałów, surowców, energii, usług obcych itp. Wynika to z faktu, że zobowiązania są funkcją dokonywanych zakupów, a nie sprzedaży.

Cykl należności, a cykl zobowiązań

Powszechnie przyjęta jest reguła, która stwierdza, że wskaźnik obrotowości zobowiązań powinien być większy od wskaźnika obrotowości należności. Dzięki temu przedsiębiorstwo jest w stanie na bieżąco regulować swoje zobowiązania wobec dostawców i nie musi z tego tytułu zaciągać krótkoterminowych kredytów i pożyczek. Zbyt krótki okres pomiędzy zakupem materiałów, a spłatą zobowiązań ogranicza także możliwość korzystania z dźwigni finansowej jaką oferuje kredyt dostawcy. Praktyka gospodarcza pokazuje, że przedsiębiorcy zwlekają z płatnościami wobec dostawców tak długo, jak nie popsuje to ich kontaktów. W odwrotnym wypadku gdy płatności dokonywane są w terminie krótszym niż 14 dni niezbędne mogą okazać się kredyty zabezpieczające płynność przedsiębiorstwa.

Wskaźnik cyklu rotacji zapasów

Z punktu widzenia sprawności procesów gospodarczych zachodzących w przedsiębiorstwie istotne jest by poziom zapasów by adekwatny do poziomu sprzedaży. Utrzymywanie nadmiernych zapasów związane jest z ponoszeniem szeregu niepotrzebnych kosztów m.in.: składowania, ubezpieczeń, kosztów wynikłych z ubytków, zniszczeń czy kradzieży. Zjawiska te w sposób jednoznaczny negatywnie wpływają na efektywność zarządzania majątkiem obrotowym przedsiębiorstwa, a co za tym idzie obniżają jego rentowność.

W praktyce wykorzystuje się kilka wskaźników cyklu rotacji zapasów:

• Wskaźnik obrotowości zapasów:

Techniczny koszt wytworzenia / Przeciętny stan zapasów

• Wskaźnik zaangażowania zapasów:

Przeciętny stan zapasów / Techniczny koszt wytworzenia

• Wskaźnik obrotowości zapasów w dniach:

Czas / Wskaźnik obrotowości zapasów

Najbardziej popularnym z wskaźników rotacji zapasów jest ten ostatni, informujący o czasie trwania jednego obrotu zapasami. Im niższy jest jego poziom tym szybszy jest obieg pieniądza w przedsiębiorstwie, co świadczy o dobrym zarządzaniu. Pozwala to na wielokrotne wykorzystanie tych samych środków w procesach gospodarczych, bez konieczności powiększania samego majątku przedsiębiorstwa. Na wielkość tego wskaźnika wpłynąć może szereg czynników m.in.: sposób wyceny zapasów, stosowana polityka kredytowa dostawców, oprocentowanie kredytów bankowych, czy ostatecznie branża w której działa przedsiębiorstwo. Przeprowadzając analizę należy, uwzględniając wcześniej wymienione czynniki odnieść się do poprzednich, badanych okresów i na tej podstawie dokonać oceny prowadzonej polityki magazynowej.

Wskaźnik cyklu majątku

Wskaźniki należące do tej grupy badają stopień efektywność wykorzystania majątku przedsiębiorstwa koncentrując się na ocenie jego aktywów. Są to wyrażające się wzorami:

• Cykl rotacji majątku obrotowego:

Przychody netto ze sprzedaży / Przeciętny stan majątku obrotowego

• Cykl rotacji majątku trwałego:

Przychody netto ze sprzedaży / Przeciętny stan majątku trwałego

• Cykl rotacji aktywów ogółem:

Przychody netto ze sprzedaży / Przeciętny stan aktywów

Wskaźniki te najczęściej jednak wyrażane są w dniach, a nie w wartościach bezwzględnych i wtedy należy podzielić czas (np. rok obrotowy, czyli 365 dni) przez jego wartość.

Wskaźniki te obrazują, jak często w danym czasie dokonuje się pełny obrót danego rodzaju kapitału. Tym samym pokazuje jaka jego wielkość jest niezbędna do uzyskania danego poziomu sprzedaży. Wskaźniki te są podstawą oceny efektywności i zwrotności zaangażowanego w przedsiębiorstwie kapitału. Im wyższa jest rotacja kapitału, tym majątek niezbędny do osiągnięcia danego poziomu sprzedaży jest mniejszy. Dzięki temu wzrasta rentowność produkcji, a tym samym wartość całego przedsiębiorstwa. Dokonując analizy porównawczej tych wskaźników odnieść należy się zarówno do okresów wcześniejszych, jak i do średniej dla branży.

Cykl operacyjny

Cykl operacyjny = cykl rotacji zapasów + cykl rotacji należności

Cykl operacyjny jest sumą okresów utrzymywania zapasów przez firmę oraz okresu spływu należności do firmy, cykl operacyjny wyrażany jest w dniach. Im krótszy cykl operacyjny tym lepiej dla przedsiębiorstwa bowiem szybciej otrzymuje ono gotówkę, którą może ponownie zainwestować. Cykl operacyjny obejmuje okres utrzymywania zapasu w przedsiębiorstwie oraz spływu należności od kontrahentów, podczas tego okresu spółka musi sfinansować swoją działalność sama. Długość cyklu operacyjnego jest jednak ściśle związana ze specyfiką działalności przedsiębiorstwa Dłuższe cykle operacyjne posiadają branże: budowlana oraz handlowa, natomiast krótszymi cyklami operacyjnymi cechują się branże usług na przykład telekomunikacyjna i energetyczna. Cykl operacyjny jest jednym ze wskaźników określających efektywność prowadzenia przedsiębiorstwa.

Cykl konwersji gotówki

Cykl konwersji gotówki = cykl operacyjny - cykl spłaty zobowiązań

Cykl konwersji gotówki = cykl rotacji zapasów + cykl rotacji należności - cykl spłaty zobowiązań

Cykl konwersji gotówki (Cash Conversion Cycle - CCC) jest długością czasu jakiego potrzebuje przedsiębiorstwo do zamiany swojego inwentarzu na wpływ gotówki ze sprzedaży. Podobnie jak cykl operacyjny, cykl konwersji gotówki jest również w dużym stopniu zależny od branży w jakiej funkcjonuje przedsiębiorstwo. Dłuższe cykle konwersji gotówki mogą być spowodowane problemami z utrzymaniem płynności finansowej w spółce. Ujemne cykle konwersji gotówki mówią nam o dużym zaangażowaniu zobowiązań bieżacych i stanowią sytuacje ryzykowna w przedsiębiorstwie. Ujemne cykle konwersji gotówki są jednak charakterystyczne dla branży handlowej i nie powodują ryzyka utraty płynności finansowej dla spółki. Cykl konwersji gotówki pokazuje jak efektywnie spółka zarządza swoim kapitałem pracującym. Tak jak w przypadku innych mierników przepływów pieniężnych - im krótszy cykl, tym lepiej spółka radzi sobie ze ściąganiem należności od klientów Cykl konwersji gotówki przedsiębiorstwa powinniśmy porównywać z cyklami przedsiębiorstw działających w tej samej branży aby sprawdzić czy nie przepływy pieniężne nie stanowią zagrożenia dla płynności finansowej spółki.

Analiza wykorzystania majątku — artykuły polecane

Płynność finansowa — Wskaźnik rotacji — Analiza wskaźnikowa — Przepływy pieniężne — Zysk — System wczesnego ostrzegania stosowany przez Banque de France — Cykl konwersji gotówki — Analiza make-or-buy — Analiza struktury kapitałowej

Bibliografia

• Bednarski L. (2007), Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Bednarski L., Waśniewski T. (2005), Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa
• Cam A., Ozbek A. (2015), The Effect of Cash Conversion Cycle on Profitability of Small and Medium Sized Enterprises, International Journal of Management Sciences and Business Research, nr 2
• Czekaj J., Dresler Z. (2011), Zarządzanie finansami przedsiębiorstw: podstawy teorii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Davies A. (1993), Sztuka zarządzania finansami, PWN, Warszawa
• Pawlonka T. (red.) (2011), Płynność finansowa a cykl konwersji gotówki w wybranych przedsiębiorstwach branży mięsnej, Roczniki nauk rolniczych, nr 98
• Ramanujam V., Venkatraman N. (1987), Planning system characteristics and planning effectiveness, Strategic Management Journal, nr 8

Autor: Klaudiusz Rybak, Angelika Duda