Cele organizacji

‘’Cel jest określony przedmiotowo i podmiotowo jako przyszły, pożądany stan bądź rezultat działania organizacji, możliwy i przewidziany do osiągnięcia, w okresie mieszczącym się w przedziale czasu objętym krótkookresowym lub wieloletnim planem działania.’’[L. Krzyżanowski]

‘’Cel to inaczej formalne ustalone i przewidywane przedsięwzięcie wynikające z potrzeb własnych systemu (firmy) oraz środowiska, w którym on działa. Cele mogą być formułowane w sposób przedmiotowy (utrzymanie określonego stanu) lub czynnościowy (prowadzenie działalności).’’[A. Stabryła]

‘’Cel to stan rzeczy, do którego dąży sprawca. Szczególnym przypadkiem celu jest zadanie; jest to cel zaakceptowany ze świadomością, że został ‘’zadany’’, czyli ustalony przez kogoś innego. Zadaniem danego działania jest jego bezpośredni rezultat (dzieło), a celem to, czemu ten rezultat ma służyć.’’[J. Zieleniewski]

TL;DR

Artykuł omawia znaczenie celów dla organizacji i przedstawia różne rodzaje celów, takie jak cele ekonomiczne, społeczne i produkcyjno-marketingowe. Podkreśla się również znaczenie równowagi między tymi celami. Artykuł opisuje także poziomy organizacyjne celów oraz różnice między celami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Omawia się również autonomizację celów organizacji i jej korzyści.

Zadania i misja organizacji

‘’Organizacja stanowi całość złożoną z różnego rodzaju zasobów materialnych (finansowe, rzeczowe, ludzkie) i niematerialnych (rynkowe, intelektualne, relacyjne, organizacyjne, kulturowe). Organizacja w znaczeniu rzeczowym to rzecz zorganizowana, czyli zespół ludzi połączony wspólnym celem działania, rozpatrywany wraz z zasobami potrzebnymi im w działaniu.’’

Współczesne pojęcie celów jest związane z bliskoznacznymi określeniami: zadaniami i misją organizacji.

• Zadanie - jest to wyodrębniona przestrzennie, przedmiotowo, podmiotowo i czasowo część celu przewidziana do wykonania w ustalonym terminie mieszczącym się w przedziale czasu, przewidzianym na osiągnięcie celu.
• Misja - jest wyrażeniem dalekosiężnych zamierzeń jak i aspiracji organizacji.

Każda organizacja dąży do osiągnięcia jednocześnie wielu celów, które tworzą tzw. wiązkę celów. Wielkość wiązki celów, jej skład rodzajowy oraz struktura są zależne od wielu czynników, głównie jednak od przedmiotu działalności organizacji, czyli misji jaką określona kategoria organizacji ma do spełnienia wobec uczestników i otoczenia.

Formułowanie celów dla organizacji przynosi wiele korzyści. W głównej mierze cele te są źródłem informacji, czy podejmowane działania dążą w kierunku właściwym. Są one podłożem oceny i kontroli działań, a także stymulują motywację do podejmowanych działań.

W efekcie obserwacji i badań prawidłowo funkcjonujących organizacji stwierdzono, że niezależnie od rodzaju jak i specyfiki niektóre cele powtarzają się. Są to cele o charakterze systemowym, które wpływają na zdolność organizacji do działania zharmonizowanego i skoordynowanego. Do tego rodzaju celów przedstawiane są najczęściej: dostosowanie i odnowa, współdziałanie, identyfikacja i integracja.

Rodzaje celów

Celem jest założony rezultat dążeń, do którego osiągnięcia się zmierza, czyli pożądany, przyszły stan rzeczy, który przedsiębiorstwo chciałoby osiągnąć.

W organizacji wyróżniamy następujące cele:

• ekonomiczne - są one związane z aktywnością organizacji na rynku, sferą ekonomiczną działania organizacji jak i również zdolnością kredytową.
• pozaekonomiczne - społeczne. Cele społeczne określają warunki i stosunki pracy wewnątrz organizacji, przedstawiają pożądany stopień zaspokojenia psychospołecznych potrzeb pracowników, potrzeb socjalno - bytowych, oraz społeczno - politycznych związanych z partycypacją w sprawowaniu władzy w organizacji. W grupie tej można wydzielić cele związane z oddziaływaniem organizacji na region, w obszarze aktywizacji społeczno - gospodarczej, gospodarki komunalnej i ochrony środowiska.
• cele produkcyjno - marketingowe są to sformułowane w kategoriach wartościowych i rzeczowych, przewidziane do osiągnięcia wielkości sprzedaży, określonych usług i dóbr, które znajdują społeczną aprobatę w procesie ich kupna przez odbiorców na określonych rynkach.

Jeśli organizacja ma zachować równowagę społeczną i gospodarczą to musi mieć na uwadze, aby cele ekonomiczne, społeczne i produkcyjno-marketingowe były w określonym stopniu realizowane równolegle. Jeżeli równowaga wynikająca z zewnętrznych i wewnętrznych warunków funkcjonowania organizacji zostałaby zachwiana, należy ustalić okresową hierarchię celów, które pomogą przywrócić równowagę.

Ze względu na poziomy organizacyjne możemy wyróżnić:

• cel strategiczny - wyznaczany jest na najwyższym szczeblu organizacyjnym i jest on jako element strategii organizacyjnej
• cel taktyczny - jest on ustalany na średnim szczeblu organizacyjnym, który koncentruje się na sposobie operacjonalizacji działań, które są niezbędne do osiągnięcia celów strategicznych
• cel operacyjny - ustalane na najniższym poziomie organizacyjnym.

Cel może być wewnętrzny lub zewnętrzny:

• wewnętrzny - osiągnięcie efektu synergicznego
• zewtrznnęy - zaspokojenie potrzeb otoczenia

Oprócz wymienionych wyżej celów firma:

• dąży do pozyskiwania nowych klientów i utrzymania starych
• dąży do pozyskiwania nowych rynków zbytu oraz segmentów
• dąży do stworzenia korzystnych warunków dla swoich pracowników

Autonomizacja celów

Zjawisko odrywania się celów organizacji od pierwotnej funkcji określa się mianem autonomizacji celów, które z punktu widzenia samej organizacji dążą do ochrony własnych interesów. Autonomizacja celów pozwala na dostosowanie organizacji do otoczenia w przypadkach ekstremalnych zagrożeń jej istnienia, zwiększa elastyczność dostosowania organizacji do otoczenia, co z punktu widzenia społecznego jest korzystne.

Tyko taka organizacja, która umie odkryć i realizować własne cele będzie dobrze spełniać swoje zewnętrzne funkcje i realizować interes społeczny w warunkach demokratycznego państwa o gospodarce rynkowej.

Cele organizacji — artykuły polecane

Klasyfikacja celów i funkcji — Misja i wizja — Czynniki wpływające na zarządzanie kadrami — Teoria zarządzania — Strategia — Plan — Gospodarka planowa — Strategia organizacyjna — System informacji strategicznej

Bibliografia

• Buczkowska A. (2012), Cele przedsiębiorstwa, a pomiar jego dokonań, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 684
• Griffin R.W. (2017), Podstawy zarządzania organizacją, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Krupski R. (2007), Identyfikacja ważnych strategicznie zasobów przedsiębiorstwa w świetle badań empirycznych, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Nr 1187
• Machaczka J. (2001), Podstawy zarządzania, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Michalski E. (2013), Zarządzanie przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Obłój K. (2007), Strategia organizacji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Peszko A., Gazda A. (1999), Podstawy zarządzania, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania, Rzeszów
• Rojek T. (2016), Wykorzystanie narzędzi restrukturyzacji w procesie zarządzania efektywnością przedsiębiorstwa, Studia Oeconomica Posnaniensia, 4(2)
• Stabryła A. (red.) (2012), Podstawy organizacji i zarządzania. Podejście i koncepcje badawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków

Autor: Jolanta Szewczyk, Małgorzata Stawarz