Amortyzacja

Amortyzacja (odpisy umorzeniowe/amortyzacyjne) to odpowiednik pieniężny zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawych wywołany jego zużyciem fizycznym - powstałym wskutek eksploatacji oraz ekonomicznym (moralnym) - będącym wynikiem postępu technicznego, związanego z możliwością uzyskania na rynku np. nowoczesnych maszyn, urządzeń bardziej wydajnych, tańszych w eksploatacji, pozwalających uzyskać produkty lepszej jakości. Ta utrata wartości jest przenoszona na wartość produktów wytworzonych przy wykorzystaniu amortyzowanego majątku trwałego. Amortyzacja jest to rodzaj kosztu, który nie stanowi wydatku pieniężnego. Koszty te obejmują odpisy z tytułu systematycznego i planowanego rozłożenia wartości początkowej zarówno środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (z wyłączeniem wartości firmy). Amortyzacja jest obiektywnym wyrazem ponoszonych nakładów, które są potrzebne do wytworzenia towarów i usług.

Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu do używania (wg prawa bilansowego), w miesiącu następującym po miesiącu wpisania do ewidencji (wg prawa podatkowego), a zakończenie w momencie zrównania się odpisów z wartością początkową konkretnego środka trwałego lub postawieniem w stan likwidacji, sprzedaży, stwierdzenia niedoboru.

TL;DR

Amortyzacja to proces umorzenia wartości środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych w celu zrekompensowania ich zużycia. Istnieje kilka metod amortyzacji, takich jak liniowa, degresywna, naturalna, progresywna, marży przychodów i grupowa. Amortyzacja ma wiele korzyści, takich jak zmniejszenie kosztów podatkowych i zarządzanie aktywami, ale ma również ograniczenia, takie jak brak uwzględnienia kosztów utrzymania i zaniżenie zysku z działalności operacyjnej.

Amortyzacja pełni przede wszystkim funkcje

• umorzeniową
• kosztową
• odtworzeniową
• przychodową

Charakterystyka amortyzacji

Amortyzacji podlegają

Środki trwałe już posiadane przez przedsiębiorstwo, nowo nabyte w danym roku obrotowym oraz przyjęte z inwestycji zakończonych, wartości niematerialne i prawne, inwestycje w obcych środkach trwałych np. użytkowane na postawie leasingu lub [[Umowa najmu|najmu], budynki, budowle na cudzym gruncie, inne składniki majątku nie stanowiące własności podatnika, ale spełniające przesłanki do uważania ich za środki trwałe, o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż rok, wykorzystywane na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Amortyzacja nie dotyczy

Eksponatów muzealnych, dzieł sztuki i innych obiektów zaliczanych do inwestycji długoterminowych oraz gruntów niesłużących wydobyciu kopalin metodą odkrywkową. Środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, które zostały wycofane, są przeznaczone do likwidacji lub do sprzedaży.

Rodzaje (metody) amortyzacji

Amortyzacja liniowa

Jest to jedna z najczęściej stosowanych metod w praktyce gospodarczej. Polegająca na równomiernym rozłożeniu wartości środka trwałego (WNiP) w czasie, z reguły jest to rok kalendarzowy. Zakłada, że użytkowany obiekt zużywa się równomiernie przez cały czas jego eksploatacji - powoduje to, że stawka amortyzacyjna jest stała i wynika ze wzoru:

$A_{r}={\frac {W_{p}-W_{r}}{O_{u}}}$

gdzie:

Ar - stawka rocznej amortyzacji

Wp - wartość początkowa środka trwałego

Wr - wartość rezydualna

Ou - przewidywany okres użytkowania wyrażony w latach

Amortyzacja degresywna

Według tej metody przydatność ekonomiczna obiektu majątku trwałego maleje w miarę jego użytkowania, co przekłada się na fakt, że odpisy amortyzacyjne w początkowych latach użytkowania środka trwałego są wyższe niż w kolejnych. Pozwala to szybciej zaliczyć większą część wartości początkowej obiektu w koszty, co z reguły jest korzystne dla przedsiębiorstwa (ale nie zawsze). Licząc kwotę amortyzacji stawka amortyzacyjna nie ulega zmianie, ale zmienia się podstawa, od której liczymy. Liczymy ją od wartości netto, a więc po pomniejszeniu o dotychczasowe odpisy.

W polskim systemie prawnym obowiązuje specyficzna odmiana tej metody, czasem zwana metodą degresywno-liniową. W tej metodzie odpisów dokonuje się metodą degresywną, ale począwszy od roku, w którym tak obliczona amortyzacja miałaby być niższa od amortyzacji obliczonej metodą liniową, stosuje się metodę liniową,

Amortyzacja naturalna

Odzwierciedla naturalne i fizyczne zużycie danego środka trwałego. Zakłada, że zużycie obiektu jest jednakowe na każdą jednostkę pracy (np. sztukę, kilogram, godzinę itp.), a więc kwota amortyzacji jest uzależniona od ilości pracy wykonanej w danym okresie czasu. Wyliczamy ją z formuły:

$A_{r}={\frac {W_{p}-W_{r}*P_{w}}{P_{p}}}$

gdzie:

Pw - praca wykonana w danym okresie

Pp - praca planowana w całym okresie użytkowania

pozostałe oznaczenia jak wyżej

Amortyzacja progresywna

Według tej metody kwota amortyzacji wzrasta wraz z upływem okresu eksploatacji. Wynika to z założenia, że im "starszy" obiekt, tym wymaga większych nakładów na remonty, naprawy itp., a więc koszty jego eksploatacji się zwiększają. Metoda ta jest korzystna dla firm, które przez kilka początkowych lat, od wprowadzenia środka trwałego do ewidencji, ponoszą stratę.

Amortyzacja marży przychodów

Np. metoda przychodów netto - zgodnie z tą metodą wartość obiektu majątku trwałego jest amortyzowana proporcjonalnie do osiąganej marży przychodów netto w poszczególnych okresach.

$A_{r}={\frac {W_{p}-W_{r}*M_{p}}{P_{sz}}}$

gdzie:

Mp - przewidywana marża przychodów netto w danym okresie

Psz - szacowane przychody netto osiągnięte z wykorzystaniem tego obiektu

pozostałe oznaczenia jak wyżej

Amortyzacja inwentarzowa (szacunkowa)

Polega na oszacowaniu bieżącej wartości danego obiektu i poprzez porównanie tej wartości z wartością na początek okresu, ustala się kwotę amortyzacji przypadającą na dany okres.

$A_{r}=W_{k}+\Delta W-W_{k}$

gdzie:

ΔW - zwiększenie wartości

W_k - wartość na koniec okresu

pozostałe oznaczenia jak wyżej

Wadą tej metody jest duża obiektywność oraz fakt, że wycena podlega bardzo silnie zmianą cen na rynku, co może doprowadzić do nieprawidłowych wniosków,

Amortyzacja grupowa

W tej metodzie amortyzuje się łącznie grupę aktywów o podobnym wykorzystaniu w przedsiębiorstwie, podobnej wartości początkowej i zbliżonym okresie ekonomicznej przydatności. Metoda ta dotyczy z reguły obiektów o niskiej jednostkowej wartości.

Najczęściej wykorzystuje się metody: liniową, degresywną oraz naturalną, natomiast dla obiektów o niskiej jednostkowej wartości również metodę grupową. Pozostałe metody mają zdecydowanie mniejsze znaczenie.

Regulacje w prawie polskim

W polskim systemie prawnym:

1. Jeśli chodzi o prawo bilansowe - nie ma narzuconej konkretnej metody, jedynie obliguje do systematycznego i planowanego rozłożenia wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji. Ustalając okres (stawkę) amortyzacji należy uwzględnić okres ekonomicznej użyteczności środka, na który wpływają w szczególności: liczba zmian, na których jest wykorzystywany, tempo postępu techniczno-ekonomicznego, prawne i inne ograniczenia czasu używania, wartość rezydualną, wydajność. Jedynie wartość firmy i koszty prac rozwojowych, zaliczonych do wartości niematerialnych i prawnych, amortyzuje się nie dłużej niż 5 lat - wartość firmy w uzasadnionych przypadkach do 20 lat. Ponadto środki o niskiej jednostkowej wartości można amortyzować łącznie lub jednorazowo,
2. Prawo podatkowe dopuszcza:
   • amortyzację liniową - określając stawki w Wykazie stawek amortyzacyjnych, w uzasadnionych przypadkach, np. ze względu na pogorszone warunki użytkowania, stawki te mogą być podwyższone odpowiednimi współczynnikami,
   • amortyzację degresywno-liniową - omówioną wyżej,
   • można indywidualnie ustalić stawki amortyzacyjne dla używanych lub ulepszonych środków trwałych po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji danego podatnika, jak również dla przyjętych do używania inwestycji w obcych środkach trwałych - określono jedynie minimalne okresy amortyzacji,
   • dla fabrycznie nowych środków trwałych, w pierwszym roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji można odpisać 30% wartości,
   • podatnicy mogą nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych od składników majątku, których wartość początkowa nie przekracza 3500 zł, wydatki na ich nabycie stanowią wówczas koszt w miesiącu oddania ich do używania.

Amortyzacja - przykłady

• Amortyzacja środków trwałych - Amortyzacja środków trwałych to odpisy umorzeniowe, które są naliczane w celu zrekompensowania zużycia lub utraty wartości środków trwałych. Przykładem może być samochód, który staje się mniej wytrzymały i traci na wartości w miarę jego użytkowania. W takim przypadku podatnik może odpisać część wartości samochodu w ramach amortyzacji.
• Amortyzacja składników majątku obrotowego - Amortyzacja składników majątku obrotowego to odpisy umorzeniowe, które są naliczane w celu zrekompensowania zużycia lub utraty wartości składników majątku obrotowego. Przykładem może być sprzęt informatyczny, który traci na wartości w miarę swojego użytkowania.

Amortyzacja - mocne strony

Amortyzacja jest korzystną metodą księgowania i może przynieść wiele korzyści. Oto kilka z nich:

• Amortyzacja zmniejsza koszty podatkowe dla przedsiębiorstw. Odpisy amortyzacyjne mogą być odliczane od dochodów podatkowych przedsiębiorstwa, co oznacza, że firma może odliczyć określone kwoty od podatków, które muszą być zapłacone w ciągu roku.
• Amortyzacja jest również narzędziem zarządzania aktywami. To pozwala firmom określić, które aktywa powinny być utrzymywane, a które powinny być anulowane. Umożliwia to firmom określenie, które aktywa są najbardziej wydajne i w jaki sposób mogą one wykorzystywać swoje zasoby w sposób najbardziej efektywny.
• Amortyzacja może również pomóc firmom w ocenie wartości ich majątku. W ten sposób firmy mogą ocenić, ile ich aktywa są warte w danej chwili, co może pomóc im zarządzać majątkiem w sposób bardziej efektywny.
• Ponadto, amortyzacja może pomóc firmom w szacowaniu ich przyszłych potrzeb finansowych, ponieważ pozwala im określić, ile mają podstawowych aktywów i jakie będą ich potrzebne do utrzymania i rozwoju firmy.

Amortyzacja - ograniczenia

Amortyzacja ma swoje ograniczenia i słabe strony:

• Amortyzacja jest głównie stosowana przy zakupie środków trwałych, co oznacza, że ​​nie jest ona w pełni wykorzystywana w przypadku innych rodzajów nakładów, takich jak nakłady na szkolenia i rekrutację pracowników.
• Amortyzacja jest stosowana tylko w odniesieniu do kosztów, które są związane z zakupem środków trwałych, co oznacza, że ​​nie uwzględnia ona kosztów utrzymania i eksploatacji tychże środków.
• Amortyzacja może prowadzić do zaniżenia zysku z działalności operacyjnej, co oznacza, że ​​nie jest to dobre narzędzie do oceny skuteczności działalności operacyjnej.
• Amortyzacja może prowadzić do błędnych decyzji finansowych, ponieważ niektóre przedsiębiorstwa stosują odpisy amortyzacyjne, które nie odzwierciedlają rzeczywistych kosztów finansowych.

Amortyzacja — artykuły polecane

Wycena składników bilansu — Tabela amortyzacji — Rzeczowe aktywa trwałe — Wycena środków trwałych — Koszty bezpośrednie — Wyposażenie — Stawka amortyzacji — Umorzenie — Konto analityczne

Bibliografia

• Dowgiałło Z. (2000). Słownik ekonomiczny przedsiębiorcy, wyd. Znicz, Szczecin
• Filip P., Grzebyk M., Nesterowicz R., Sowa B. (2014), Rachunkowość przedsiębiorstw, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów
• Gierusz B. (2018), Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk
• Gmytrasiewicz M., Karmańska A. (2004). Rachunkowość finansowa, wyd. Difin, Warszawa
• Heciak S. (2014). Finanse i rachunkowość sektora publicznego. Przewodnik dla niefinansistów, PRESSCOM Sp. z o.o., Wrocław
• Juszczyk S. (2013). Amortyzacja w ekonomice agrobiznesu, Wydawnictwo SGGW, Warszawa
• Nowak W. (2014), Ustawa o rachunkowości, C.H.BECK, Warszawa
• Olchowicz I., Tłaczała A. (2015), Sprawozdawczość finansowa według krajowych i międzynarodowych standardów, Difin, Warszawa
• Owsiak S. (2015), Finanse, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591

Autor: Tomasz Pająk, Anna Chmielarska

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.