Diagram relacji

Z Encyklopedia Zarządzania

Diagram relacji jest jedną z technik skupiających się na porządkowaniu oraz rozpatrywaniu pomysłów. Owa technika koncentruje się na graficznym prezentowaniu czynników, które określają złożone problemy, a w następnym etapie na przedstawieniu relacji, jakie występują pomiędzy czynnikami, które mają wpływ na wcześniej wspomniane trudności (P. Miler 2011, s. 449)

Warto zauważyć, że diagram relacji nazywany jest również diagramem zależności, drzewem relacji oraz wykresem współzależności przyczyn (G. P. Wójcik 2014, s. 169)

G. P. Wójcik wskazuje na diagram relacji, jako jedno z nowych narzędzi zarządzania jakością. Instrumenty, o których mowa mają istotne znaczenie w procesie rozwiązywania problemów. Przyczyniają się one do znacznego usprawnienia przebiegu informacji w danym przedsiębiorstwie, a także do ich uporządkowania (G. P. Wójcik 2014, s. 167) Autorka przedstawiając wykres współzależności przyczyn wskazuje na to, że zastosowanie diagramu relacji umożliwia wskazanie w formie graficznej znaczenia, jakie mają poszczególne czynniki na finalny rezultat procesu, a ponadto zaprezentowanie zależności, które istnieją między czynnikami (G. P. Wójcik 2014, s. 169)

Celem diagramu relacji jest daleko idące uporządkowanie informacji, a więc wskazanie czynników, które stanowią przyczynę występowania danego problemu, jak również wyznaczyć zależności, jakie między nimi występują. Co ważne diagram relacji jest bardzo zbliżony do diagramu Ishikawy, jednak nie określa on jedynie powiązań "przyczyna - skutek", ale również definiuje powiązania, jakie istnieją na linii "przyczyna - przyczyna" (A. Hamrol i W. Mantura 2002, s. 226) Diagram Ishikawy nie bierze pod uwagę związków występujących między faktorami, grupuje je jedynie we właściwych kategoriach (G. P. Wójcik 2014, s. 170) Kolejne różnice między diagramem Ishikawy, a diagramem relacji można dostrzec w tym, że diagram zależności nie uwzględnia hierarchicznej formy podziału przyczyn, a także uznaje możliwość istnienia powiązań pomiędzy wszystkimi obiektami, jakie znajdują się na wykresie (A. I. Szymańska 2011, s. 252)

Aktywnościami, które zazwyczaj poprzedzają wykorzystanie techniki nazywanej diagramem zależności są: przeprowadzenie "burzy mózgów" oraz stworzenie diagramu pokrewieństwa (P. Miler 2011, s. 449)

S. Wawak przedstawia klasyfikację form zarządzania jakością pod względem pierwotnych obszarów zastosowania. Owa klasyfikacja zakłada podział metod na metody statystyczne, inżynierskie oraz metody obszaru zarządzaniu. Diagram relacji jest jedną z metod obszaru zarządzania. Z kolei w podziale według funkcji diagram relacji umieszczony jest w kategorii: Identyfikacja i analiza danych. (S. Wawak 2013, s. 41-43)

TL;DR

Artykuł omawia diagram relacji jako narzędzie do porządkowania i analizy problemów. Diagram relacji pomaga zidentyfikować przyczyny problemów i zależności między nimi. Jest podobny do diagramu Ishikawy, ale uwzględnia więcej powiązań. Artykuł opisuje również etapy tworzenia diagramu relacji i przedstawia przykład zastosowania tego narzędzia.

Okoliczności, w których diagram relacji jest najczęściej wykorzystywany

G. P Wójcik wśród sytuacji, w których diagram relacji najczęściej znajduje swoje zastosowanie wyróżnia następujące przypadki:

  • W sytuacji, w której problem charakteryzuje się tym, że w dużej mierze jest skomplikowany, złożony,
  • kiedy niezbędnym jest by wskazać, co stanowi przyczynę, a co skutek,
  • kiedy kolejność występujących operacji ma bardzo duże znaczenie.
(G. P. Wójcik 2014, s. 170)

Czynności, jakie powinny pojawić się w procesie tworzenia diagramu zależności

  • określenie problemu, jako centralnego obszaru zależności występujących pomiędzy relacjami,
  • kształtując kolejne miejsca powiązań należy przedstawić czynniki, które przyczyniają się do powstania problemu,
  • ukazanie wzajemnych relacji, jakie występują pomiędzy przyczynami,
  • bazując na największej liczbie powiązań dochodzi do wyznaczenia najistotniejszych przyczyn, przyczyn będących punktem wyjścia do kolejnych analiz.
(J. Frąś i M. Siwkowski 2011, s. 372)

Etapy kształtowania diagramu zależności

Zgodnie z treścią zaprezentowaną przez W. Ładońskiego w działaniu, którego celem jest opracowanie diagramu zależności wyróżnić można następujące etapy:

  1. Określenie problemu i ukształtowanie grupy roboczej. Liczba członków zespołu roboczego powinna wynosić od 4 do 6 osób będących specjalistami różnych dziedzin. Ważnym jest by mieć pewność, że zespół roboczy we właściwy sposób rozumie określony problem. Pomocnym może okazać się umieszczenie pełnego zdania określającego dany problem na odpowiedniej wielkości kartce papieru.
  2. Wskazanie wszystkich kwestii, jakie powiązane są z badanym problemem. Przykładem owych kwestii mogą być przyczyny problemów. Możliwym jest skorzystanie z zagadnień, które zostały wyznaczone wcześniej poprzez diagram pokrewieństwa czy też burzę mózgów, chyba że grupa podejmie decyzję o ich określeniu od nowa.
  3. Umieszczenie na kartkach możliwie wszystkich kwestii, a następnie ułożenie ich na tablicy w sposób, który pozwoli im przyjąć kształt okręgu. Kolejnym krokiem jest rozpoczęcie poszukiwań związków istniejących między danymi zagadnieniami. Przy użyciu strzałek łączy się przyczyny z wywołanym przez nie skutkiem. Podobnie wskazywane są powiązania, jakie występują pomiędzy przyczynami. Co ważne strzałki wyznaczają porządek zgodnie, z którym następowały kolejne działania, powiązania pomiędzy przyczyną a skutkiem.
  4. Podjęcie działań mających na celu dokonanie ilościowej analizy zjawisk, które przedstawione są w sposób opisowy. I tak każdemu ze wskazanych powiązań przydzielić należy odpowiednią do siły ich oddziaływania ilość punktów. Analizie poddane powinny zostać wszystkie z wymienionych powiązań. Należy również bazują na przebiegu strzałek wskazać główne przyczyny bądź czynniki. Zdobyte wyniki powinno się umieścić w tabeli.
  5. Dokonanie segregacji czynników, które poddane zostały analizie. Klasyfikacji należy dokonać biorąc pod uwagę liczbę zdobytych punktów. Fakt, że dany czynnik uzyskał dużą liczbę punktów daje możliwość stwierdzenia, że właśnie tym czynnikiem, jako pierwszym powinno się zająć po to, aby pozbyć się wszelkich niezgodności.
(W. Ładoński i K. Szołtysek 2008, s. 140-143)

Diagram relacji 1.jpg

Rys. 1. Określenie wagi czynników w diagramie zależności

Źródło: W. Ładoński i K. Szołtysek 2008, s. 142

Ogólny schemat diagramu relacji

W. Ładoński wskazuje na następujące trzy rodzaje diagramu relacji jakie wyróżnia się w praktyce (W. Ładoński i K. Szołtysek 2008, s. 140-142):

  • prosty,

Diagram relacji 2.jpg

Rys. 2. Diagram relacji prosty

Źródło: W. Ładoński i K. Szołtysek 2008, s. 141 (za: Łuczak J., Nowe narzędzia w zarządzaniu jakością, "Problemy Jakości" 1994, nr 6)

  • ukierunkowany,

Diagram relacji 3.jpg

Rys. 3. Diagram relacji ukierunkowany

Źródło: W. Ładoński i K. Szołtysek 2008, s. 141 (za: Łuczak J., Nowe narzędzia w zarządzaniu jakością, "Problemy Jakości" 1994, nr 6)

  • scentralizowany.

Diagram relacji 4.jpg

Rys. 4. Diagram relacji scentralizowany

Źródło: W. Ładoński i K. Szołtysek 2008, s. 142 (za: Łuczak J., Nowe narzędzia w zarządzaniu jakością, "Problemy Jakości" 1994, nr 6)

Przykład praktycznego zastosowania diagramu relacji

W. Ładoński analizuje następujący przykład: Wykorzystanie diagramu relacji do rozwiązania problemu "jak uzyskać zmniejszenie liczby reklamacji od klientów" (W. Ładoński i K. Szołtysek 2008, s. 143-144)

Diagram relacji 5.jpg

Rys. 5. Diagram zależności dla problemu: duża liczba reklamacji dla klientów

Źródło: W. Ładoński i K. Szołtysek 2008, s. 143 (za: Łuczak J., Matuszak-Flejszman A. Metody i techniki zarządzania jakością. Kompendium wiedzy, Quality Progress, Poznań 2007, s. 95)

Diagram relacji 6.jpg

Rys. 6. Wagi czynników wpływających na liczbę reklamacji

Źródło: W. Ładoński i K. Szołtysek 2008, s. 144 (za: Łuczak J., Matuszak-Flejszman A., Metody i techniki zarządzania jakością. Kompendium wiedzy, Quality Progress, Poznań 2007, s. 96)


Diagram relacjiartykuły polecane
Diagram procesuDrzewo decyzyjneModel ekonometrycznyGERTHipotezaSieci neuronoweDiagram pokrewieństwaMetoda pomiarowaPróba

Bibliografia

  • Frąś J., Siwkowski M. (2011), Metody i techniki zarządzania jakością, Finanse, rynki finansowe, ubezpieczenia nr 46
  • Hamrol A., Mantura W. (2002), Zarządzanie jakością. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
  • Ładoński W., Szołtysek K. (red.) (2008), Zarządzanie jakością. Metody kształtowania jakości w organizacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław
  • Miller P. (2011), Systemowe zarządzanie jakością: koncepcja systemu, ocena systemu, wspomaganie decyzji, Difin, Warszawa
  • Szymańska A. (2011), Implementacja systemu TQM w podnoszeniu pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa przemysłowego, Prace Komisji Geografii Przemysłu”, nr 17
  • Wawak S. (2013), Wybrane koncepcje klasyfikacji metod zarządzania jakością, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, nr 910
  • Wójcik G. (2014), Koszty jakości: wybrane aspekty, Difin, Warszawa


Autor: Anna Matys, Małgorzata Pabian